43 Alles wordt anders 5 mrt - 24 april 2019

Meestal publiceerden we een blog vlak voor een oversteek. Door omstandigheden is deze blog flink vertraagd.

LESGEVEN
We worden door een lerares uit de groep waar we regelmatig mee eten, gevraagd twee lessen Engels te geven aan 15 en 16 jarigen. We zijn hier een soort exoten, die de sleur van het normale lesgeven doorbreken. Nou ja, zolang we Engels spreken is het al goed. Het meeste succes hebben we met een training non-directieve gesprekstechniek. Enthousiast gaan de leerlingen elkaar met die vreemde vraagstijl te lijf. We zijn het nog niet verleerd.

CARNAVAL
We melden ons bij alles wat beweegt, zo ook bij een carnavalsoptreden in het dorpje Santo Espirito. Maar zelfs als we ons bezoek Cultureel-Anthropologische Participerende Observatie noemen is er weinig interessants te melden. Nu zijn we in Nederland ook niet van de carnavalsfeestneuzen, maar dit is wel een cultureel dieptepunt. Een als kozakken verklede groep eilanders doet Russisch bedoelde volksdanspasjes en een olijk ogend groepje op een quad trekt een als vliegtuig opgetuigd wagentje, waarmee het de klagers over vliegtuiglawaai wil bijvallen. Omdat we met vrienden meegereden zijn kunnen we er niet tussenuit knijpen, zodat we maar weer lopen naar ons hoogtepunt van die dag: een varken dat aan het spit geroosterd is en waarvan ze heerlijke stukken serveren op broodjes.
De kleinere kinderen zijn verkleed als prinsesjes of hebben dierenpakken aan. Zij proberen niet lollig te doen, ze zijn gewoon schattig. Buurman Patrick, die niet mee geweest is, vraagt cynisch ”zeker geen Rio?”

(HALF)VASTEN
Na alle krantenartikelen over vlees eten, flexitariers, vegan en het klimaat besluit Majo dat de katholieke vasten aan boord gevolgd worden. We liggen bij het eiland van de happy cows en niemand van de bemanning – protestants of actief-atheïstisch opgevoed - weet wat de regels van de katholieke vasten zijn. Mailverkeer met katholiek opgevoede vrienden levert een stuk soepeler beleid op dan wat Majo had afgekondigd: de eerste 3 weken wordt er alleen vegetarisch of vis gegeten. Dat laatste is nog lastig ook, want de visvloot staat de eerste week nog op de kant. De regels moeten versoepeld: orgaanvlees mag en blikken over de datum ook. Niet dat er hier op het eiland ook maar iemand lijkt te vasten. Met Salazar lijkt ook het katholicisme verdwenen, maar het is een goede truc om ons vleesgebruik te dimmen. Jos haalt opgelucht adem als Majo ontdekt dat het halfvasten is en ze de regels versoepelt: wat vaker vlees! Gek genoeg is dat nou precies het moment dat de vis zich weer laat vangen en er weer 10 soorten liggen. Het tweede deel van de vasten verloopt prima met filet van veja, peixe chao, peixe rei en abrotea, een lokale lieveling. Met Palmpasen liggen er zelfs twee rogvleugels op het ijs! Er duiken ook wulken op en lokale kreeften, die geen scharen hebben en er onappetijtelijk uitzien. Legaal gevangen en met kwaliteitssticker, dat wel, maar we laten ze toch maar liggen: vasten is vasten!

We ontmoeten Nacho, een Spaanse cruiser van een jaar of 40. Hij heeft gewerkt als systeembeheerder, maar daar moest of wilde hij uitstappen (dat vraag je niet). De laatste 15 jaar adviseert hij mensen met behulp van Tarotkaarten. Via internet! Dat is de laatste tijd geen vetpot meer, door de veranderde prioriteiten van Google. Zijn klanten hebben meestal liefdesproblemen of staan voor een zakelijke keuze. Hij legt de kaarten zonder dat z’n klanten het zien en skypet dan met hen waarbij ze vaak leeglopen, of veel kaler: hij mailt het advies. Hij kan dat vanaf de boot, maar heeft nu een huisje gehuurd. Z’n bootje van 24 voet staat te koop. Via de drumband kon hij een altsax in bruikleen krijgen en loopt nu ter gelegenheid van halfvasten te blazen in de processie door de stad langs 10 staties met een groot Christusbeeld. Mooie plaatjes, maar wat spelen ze vals.

AUTORIJLES
Stel je voor: je leert autorijden op Santa Maria. Dat kan, want er zijn twee heuse rijscholen op het eiland. Er is één stoplicht: bij de brandweerkazerne annex ambulancestation. Als zij ooit uitrukken gaat het op rood. Als je harder dan 40 rijdt springt het ook op rood. Dus voor de stoplichtproef moet je eerst te hard rijden. Leren parkeren gaat zonder enig probleem, want alle vormen van parkeerplaats zijn ruim voorhanden. Wat je hier perfect kunt leren zijn de hellingproef, anticiperend rijden en de dienstregeling van de bus. De hellingproef is er in de smaken uit stilstand gewoon, uit stilstand met modder en achter een vrachtwagen aan naar boven kruipen. Hoofdrolspeler is de vrachtwagen met betonmortel die met 5 km per uur uit de haven de helling opgaat. Wij hebben vanaf de boot goed uitzicht op deze helling én de vrachtwagenfile. Anticiperend rijden leer je vooral in het weekeinde als het vee verweid wordt: achter iedere onoverzichtelijke bocht kan een een groepje koeien lopen. Spreekt voor zich dat er ook op zaterdag les gegeven wordt. Kennis van de dienstregeling van de bus is onmisbaar, want die is iets te breed is voor de lokale wegen. Als je na een bocht ineens op de bus stuit, moet je in de achteruit op zoek naar een inham. De bus wijkt niet! Schakelen is moeilijker te leren, vooral naar zijn 5e. Er zijn weinig vlakke wegen en die zijn te kort om boven de 70 km te komen. Zouden de mensen hier soms voor hun rij-examen op de landingsbaan moeten laten zien dat ze 100 durven rijden? Een vier-of meerbaans weg is er niet, dus je leert niet ritsen in de spits. Je mag er toch niet aan denken dat je hier je rijbewijs haalt, een korte vakantie naar Nederland (of Lissabon) boekt en een huurauto op Schiphol ophaalt: 12 rijstroken breed richting Amsterdam. Geheid in de spits!

GEZONDHEIDSZORG
Ons Portugees is intussen goed genoeg om de highlights van het nieuws op te vangen. De politieke pleuris breekt uit als ‘ons’ ziekenhuis op São Miguel met een miljoenentekort door bezuinigingen bedreigd wordt. Hier op Santa Maria is alleen een klein ziekenhuisje / verbeterde 1e hulp post. Voor een goede röntgenfoto of een MRI scan moet je met het vliegtuig naar São Miguel. Twee keer in de week zijn de vertrektijden zó dat je op één dag heen-en-weer kunt, op die dagen hebben patienten van St Maria ook voorrang bij het maken van afspraken. De service van de lokale luchtvaartmaatschappij gaat verder: op verzoek van specialisten vliegen piloten van eilandhoppers lager, bijvoorbeeld om na een ooroperatie niet te veel druk te krijgen.
Er zijn op de Azoren maar 3 plekken waar je mag bevallen: Horta, Terceira en São Miguel. Alle zwangere vrouwen vliegen vóór de laatste maand naar één van deze drie. De staat betaalt één maand pensionkosten, dat wel. Thuis bevallen mag niet: de Amerikaanse yogalerares van het eiland deed dat en is een jaar bezig geweest haar kind een status te geven: alleen een arts mag een geboortebewijs ondertekenen en die arts had ze niet.
Deze archipel was erg Spartaans: pas sinds 15 jaar is er een tandarts op het eiland! Dat is te zien ook: de oudere generatie heeft vaak een dramatisch slecht gebit door roken, zoet gebak en ontbrekende zorg. Tot 15 jaar geleden stond je bij kiespijn voor de keuze naar São Miguel te gaan of met alcohol de pijn te doorstaan. Voor de prijs van een kaartje voor de veerboot of het vliegtuig kun je heel wat alcohol kopen.....

MEXIT?
Zaterdag 29 maart half vier ’s-nachts. Jos schenkt zich een whisky in en klapt z’n laptop open. Misha is nog niet thuis gekomen en nare scenario’s, die hem uit de slaap houden, spoken door zijn hoofd. Hij probeert ze in deze blog te parkeren om een leeg hoofd te krijgen dat wil slapen. Vanmorgen om half twaalf hebben we ‘m het laatst gezien. Jos had net de kuip gevernist en alles stonk voor Misha zó, dat hij na een paar pogingen met plakkerige pootjes niet over de kuiprand naar binnen durfde. We hebben geen kinderen om ons zorgen over te maken, maar de katten voorzien ruimschoots in deze omissie. We hebben vanmiddag ieder al twee maal de haven rond gezocht. Om half twee vanacht krijgt Majo het te kwaad en gaat weer zoeken. De nacht is uitzonderlijk warm en helder - er is geen wind. Ziet ze daar iets bewegen; hoort ze z’n belletje? Ai, daar blaft een hond....
We proberen ons zelf gerust te stellen. Hij is wel eens vaker ineens een nacht weg en komt dan om half drie aanzetten. Nu is het half vier... Furby die we jaren geleden misten, bleek aan boord van een garnalenvisser in het water van de kookketel (koud) gevallen te zijn en kon daar zelf niet uit klimmen. Een andere keer toen we Furby kwijt waren, was hij bij een buurjacht in een kastje gekropen en toen ingesloten. Misha is al 17 keer in het water gevallen en die keer dat we het niet zagen in Bayona kwam een cruiser aanzetten met een druipend pakketje, dat hij uit de haven gevist had: Misha. Het zijn vooral de keren dat het met een kat niet goed afliep die ons bedrukken. Maar de weinige auto’s die bij de haven rijden doen dat erg langzaam, toch? En de honden van Mike worden sinds ze Majo gebeten hebben niet meer uit de auto gelaten. Drie glazen verder is het half vijf. Jos gaat het kussen proberen en zal morgen wel brak zijn.
De volgende dag geen Misha. Jasper kermt hartverscheurend, maar niet van verdriet; hij wil zoals altijd brokjes. We hebben iedereen gevraagd uit te kijken, maar het ziet er naar uit dat we steeds maar één van onze schoten bezet zullen hebben... Dan ineens om half twaalf (na 24 uur) worden we getipt dat Misha onder een auto zit te mauwen: geen mexit! Nou, hebben we ons daarover zo opgefokt, stelletje watjes!

GEOPOLITIEK
Tijdens de Falkland oorlog werd een bewoner geinterviewd over waarom zij daar was gaan wonen. Ze zei: ”omdat dit ver van de wereldpolitiek ligt en er hier nooit iets gebeurt”. De sfeer hier op St Maria is ook ‘ver weg van al het politieke gedoe en 50 jaar terug in de tijd’. Terwijl onze kranten vol staan van spionerende Chinezen, een bobo van Huwei in Canada opgepakt wordt en we in Europa praten over het uitsluiten van dat bedrijf bij de aanleg van het 5G netwerk, is Portugal bezig havens en andere strategische bezittingen aan de Chinesen te verpatsen.
En dan is er opeens een voorlichtingsavond over ‘de raketten’ van ESA. Pas de dag ervoor wordt de bijeenkomst bekend gemaakt. Nergens info te vinden, zelfs op de website van ESA over ‘de lancering van middelgrote satellieten’ staat pas op de dag zelf de tijd en de lokatie. Toch weten bijna 120 mensen de vergadering bij te wonen. Blijkt dat er al short list van bedrijven te zijn die mogen tenderen voor de aanleg. Op die lijst een Russisch en een Chinees consortium. Ja, ook een Nederlandse groep. Opeens kijken we heel anders naar de rakettenkwestie. Stel je voor: halverwege de oceaan laat je een lanceerbasis bouwen door Chinezen of Russen. Opdrachtgever: Portugese Regering. Klant: ESA. Politiek en economie zijn toch een lastige combi!

JANTAR DE PRIMAVERA EN LIEFDE
De vrijwillige brandweer houdt z’n jaarlijkse fundraising met een jantar (diner). Het is stervenskoud in de onverwarmde hal waarin gewoonlijk de wagens staan: met jas aan, aan tafel. Lieve haakwerkjes sieren de menukaarten. We treffen het niet met de tafelindeling: een ander deel van de havenbevolking blijkt aan tafel te zitten met een paar toeristen, die bij Detleff (die van de tattoo’s) logeren. Na een uurtje komt een trompet spelende, Franse medezeiler even buurten. Hij straalt van top tot teen: de gasten zijn een lid van het Concertgebouw Orkest en een Oekraiense concertpianiste. Ze zijn hier voor de 2e keer om hun huwelijk deze zomer te regelen. En zo staan we aan het buffet opeens Nederlands te praten met de Amerikaan, over Amsterdam, het Orkest en – natuurlijk het huwelijk. Ergens deze zomer komt een schare klassieke musici naar St Maria voor een dik feest, georganiseerd door onze tattoovriend en spaanse vrouw. Op zondagmiddag komt het verliefde stel een middagje zeilen met de Fransman. De volgende meldt hij verbaasd dat ze zelfs konden zeilen en aan de schoten trokken, “ze waren helemaal niet bang voor hun vingers”.

EEN BEKENDE
“Hê, daar is Sébastien! Zeg, jij had een paar maanden geleden toch afscheid genomen voor de oversteek naar Frans Guyane?” “Ja, dat is een lang verhaal” antwoordt de lange, vaak depressieve Fransman zachtjes, “maar niet nu.” Aan boord van een landgenoot in de haven loopt hij tenslotte leeg. Na 12 dagen halverwege de oceaan, terwijl hij stond te koken, bij daglicht ineens een dreunende klap, die het scheepje omver wierp. Het zonk echter niet en buiten gekomen zag hij dat hij een visserschip had aangevaren of was aangevaren. Er was zoveel schade en de mast hing er zo wankel bij dat hij wat spullen bij elkaar griste en besloot zijn schip te verlaten. De visser, een Chinese trawler van ca 50 meter, nam hem aan boord. De dader alias redder was uitgerust om een jaar op zee te blijven. De bemanning, die onder beestachtige omstandigheden als een soort slaven werkte, maakte de vis schoon en vroor hem in. Omdat ze illegaal opereerden mocht Sébastien geen contact opnemen met de buitenwereld. Foto’s aan boord maken mocht ook niet en hij moest tekenen dat hij na aankomst geen melding zou doen bij politie of maritieme autoriteiten. Hij werd drie keer overgegeven aan een andere Chinese visser tot de laatste hem twee maanden later afzette in Dakar. Via via kwam hij naar Santa Maria om weer in te trekken bij de vriendin die hem eerder haar huis had uitgezet. Een paar weken later loopt hij een stuk monterder door de marina: hij heeft werk gevonden als bouwvakker en met het verlies van zijn boot lijkt een zware last van zijn schouders van zijn schouders gegleden.

LEUKE HELLING
De marina is omgeven door steile hellingen, een natuurlijke bescherming van de baai. De wand aan onze kant is druk bewoond: duiven nestelen in de spleten en de mussen gebruiken het als vergadercentum. De rust wordt alleen verstoord als een buizerd of sperwer langs komt voor een maaltijd. Totdat er keitjes naar beneden komen.... Eerst wordt de halve toegangsweg afgezet met grote betonnen plantenbakken. Die worden vervangen door containers, vanuit het keukenraam hebben we uitzicht op de werkzaamheden. Een uurtje later ziet Jos 2 mensen boven bij het fort afdalen, ze borgen zich boven en dalen met apparaten af langs de wand. De hele dag zijn ze bezig de wand te ‘snoeien’, hard werk dat soms forse steenlawines oplevert, die met donderend geraas en veel stof neer dalen naast en soms op de containers. ’s Avonds is de grootste troep weer opgeruimd, de wand ziet er uit als tevoren, in de tuin onder aan de wand zijn wat planten gemold en een duif zit amechtig op de weg. Het duurt een dag of wat voor het op de helling weer koert en twittert.

BIJNA WEG
We hebben nog maar één excuus om niet verder te varen: kortsluiting in de BB genualier. Een passende motor met versnellingsbak uit NL kost dik € 1500. Googelen op ’rebobinar’ en navraag levert een bedrijf in Oporto op dat de elektromotor opnieuw kan wikkelen. Een fluitje van € 100 en 4 weken doorlooptijd.
De overheersende windrichting is noord, niet goed als je naar het noordoosten wilt: 800 mijl naar Bayona in Noord-Spanje. We wachten op een weerraam, liefst met zuidoostenwind. Als het onderweg toch noord wordt, betekent dat dat we lager aan de kust van Portugal uitkomen en daarna langs de kust tegen de noordenwind moeten opboksen. We plannen een ‘sentimental journey’, langs favoriete stops: de spaanse Ria’s, de Bretonse kust en een paar havens op de Engelse Zuidkust (ondanks de poezen).

En dan –terwijl we loeren op goed weer en de to do lijst nog maar 3 items bevat – wordt alles anders. Op 24 april overlijdt Jos aan boord van Jonathan. Een vreemde tijd volgt: alarmcentrale, politie, sectie en keuzes maken. Zoals ieder overlijden op het eiland is de dood van Jos snel bekend. Vrienden en kennissen helpen, zorgen voor eten, spelen taxi en vertalen, helpen met organiseren. In Nederland zijn vrienden en familie klankbord en ondersteuners. De sectie een paar dagen later is helder: een aneurysma van de aorta. De volgende dag wordt Jos’ lichaam met de kleine vrachtvaarder naar Sao Miguel overgebracht voor de crematie. Een vertrek dat past bij Jos, bij zijn liefde voor Jonathan en bij de reis.

Bij het afscheid die avond in het favoriete restaurant speelt de Franse trompetist/medezeiler – onverwacht - een prachtig nummer ‘Wise One’ van Coltrane.

Wise one, wat jammer dat je de reis niet kon afmaken.