38 Azoren Oost 6 juni -10 juli 2018

We zijn duidelijk in een nieuwe wereld terecht gekomen. We liggen in het zuiden van Flores onder aan een klifwand, zo’n 200 m hoog en helemaal begroeid met coniferen, suikerriet en bloemen. GROEN. Er broeden sterntjes en het ziet er Noors uit. De haven ligt op zeeniveau (sic), het dorp – Lajes - met typisch Portugese kerk een paar honderd meter hoger. Dat wordt klimmen. Het ruikt frisser, de geluiden zijn helderder,’t licht is klaterend. En hoewel het overdag een graad of 27 is, voelt het stukken koeler. We zweten niet meer en dragen fleecejes; de katten slapen weer in bed. De Caraïben met hun deken van warme, bezwangerde lucht en goten waar het zo intens naar rotting kan ruiken zijn weg. En voor die paar Nederlanders onder onze lezers: het is hier goedkoop. Een prato do dia kost € 5 en een leuke maaltijd met 3 gangen aperitief, wijn en koffie in een goed restaurant € 27 pp.
Als het donker wordt is de lucht vervuld een vreemd geluid dat het midden houdt tussen gekwebbel van mensen en gezoem van bijen: “angja, angja, angja, angja”. De havenmeester weet: dat is het geluid van de Pijlstormvogel, de grootste broedkolonie van de wereld is hier op de Azoren. Een zeldzame vogel die de Nederlandse kust soms passeert. Terwijl de jongen wachten in het nest jagen de ouders overdag ver op zee op vis en brengen die pas in het donker naar het nest in de rotswand. Ieder stel ouders-jongen heeft zijn eigen gekwebbel. Net als motten worden ze willoos door licht aangetrokken en vele vliegen zich zo dood. Wanneer ze uitvliegen voor hun trek naar de andere kant van de evenaar wordt de bevolking gevraagd alle lichten te doven; de jongen zijn dan pas 4 maanden. Daar waar de wandel (!) route van het jong naar zee geblokkeerd is door bijvoorbeeld een muur, zetten vrijwilligers de jongen veilig over naar de waterkant; een paddentunnel is hier nog niet geintroduceerd.

VUILTJES
We gaan eerst eens een paar vuiltjes van onderweg wegwerken. We liggen aan de buitenkant van het veld geankerd waar het nogal rolt. Maar eens experimenteren om zonder de kapotte ankerlier het anker omhoog te krijgen. Het best werkt een lijn aan de ketting die via een blok op het dek naar de electrische genualier loopt. Iedere 8 meter stoppen we, steken een schroevendraaier door de ketting en het neusbeslag zodat hij niet terugloopt en verplaatsen de lijn naar voren langs de ketting. We hebben 60 meter ketting gestoken dus we moeten dat een paar keer herhalen. We moeten alleen voor we opnieuw ankeren de ketting door de kettingstopper onderdeks krijgen, anders hebben we geen rem bij het opnieuw ankeren. Even krachtpatsen, maar dan heb je ook wat. Jammer, dat het anker op de nieuwe plek blijkt te krabben. Gelukkig gaat het bij de volgende poging goed, we hebben routine gekregen: we kunnen een hele cyclus van ophalen en opnieuw ankeren in 12 minuten. Het rolt hier minder dus Jos zit in een wip bovenin de mast en brengt de nieuwe dirk aan.
Dan de echte vuiltjes. Organisch afval ging ‘over de muur’, maar de rest ligt in keurig in 2 zakken in het vooronder te rieken. Hup naar de marina, waar ze braaf Europees afval in 4 soorten scheiden.

Na 4 dagen duikt de Windsong op, die een dag na ons van Sint Maarten vertrok, iets noordelijker dan wij maar ook minder oostelijk. Ze hebben een geheim wapen ingezet voor de crossing: vriend Kim, die commando is en het wachtlopen en allerlei spierballenklussen verlicht. Ze wilden meer wind pakken, maar de 35 á 40 knopen die ze een paar dagen kregen had nou ook weer niet gehoeven. Tegen de plannen in belanden ze op Flores, omdat de wind en de diesel op zijn en ze Horta niet meer halen. Een hartelijk weerzien en een goede reden om onze bubbels eindelijk open te trekken.

WANDELEN
Flores wordt vaak het mooiste eiland van de Azoren genoemd en terecht (als we dit schrijven zijn we op ons 5e eiland). Het vulkaaneiland heeft een jong dramatisch heuvellandschap met scherpe kammen en steile vulkaankegels. Watervallen storten zich van de verticale wand van de centrale hoogvlakte naar beneden. De glooiende hellingen met groen geschakeerde weiden, gescheiden door stenen muurtjes met blauwe hortensia’s, vormen daarmee een mooie tegenstelling. Een uitnodiging tot wandelen. Na 16 dagen verslapping van de beenspieren op zee valt dat nog niet mee. Hoezo niet zweten? Een paar dagen later brengt een huurauto ons over bergkammen en langs kratermeren naar de oost-, west- en noordkust naar leuke en erg goedkope restaurants die zich ontfermen over onze maaltijden. Nieuw voor ons zijn lapas, een soort zeeslakken met één platte schelp, die ze in hun bouillon opdienen en een mooie salade van rog met noten. En de bloemen van Flores vind je ook op je bord. Een ondernemer heeft een verlaten dorpje, Aleida da Cuada, met zijn kleine natuurstenen huisjes en ommuurde landjes geheel opgekocht en tot hotel gemaakt. Het is een openlucht museum en eerbetoon aan de schilderachtige, maar armoedige omstandigheden van midden vorige eeuw, waarin de bevolking leefde voordat ze wegtrok naar Canada en de Verenigde Staten.

ONTMOETINGEN
In de jachthaven zit al dagen een hippie een zeil te naaien: Guillerme, een jonge, ruig ogende Brasiliaan. Baard, dreadlocks, hoofdband en tatoeages, maar een schatje. We helpen hem met zeildoek-plakfolie en raken in gesprek. Hij was software engineer, maar werd getroffen door schildpadden die stierven door het eten van plasticzakjes. Ze eten normaal kwallen en denken dat die zakjes eetbaar zijn. Hij trekt nu erg gedreven met een zeilboot en een fiets low budget langs de Atlantische kusten om kinderen op scholen voor te lichten zodat ze niet bijdragen aan de plastic soep (www.worldcoastjourney.com). Hij vertrok van de Bahama’s op een 10 daags weerbericht, maar kon onderweg geen voorspellingen binnenhalen, raakte in een storm met 50 en 60 knopen wind en verspeelde een paar zeilen. Hij heeft een dinghy met kapotte luchtkamers waar hij stootwillen in gepropt heeft voor drijfvermogen (foto). Dat is nog eens recycling.

Bij de kerk worden we aangesproken door een oudere Duitse hippie met lang haar en een wilde baard, die vraagt of we eieren nodig hebben. Hebben we niet, waarop hij Majo de forse bos peterselie geeft, die zijn vrouw in de auto heeft. Het is Christiaan 65 jaar, die op Flores het officiele steunpunt voor het Duitse zeilverbond is. Goede reden om in het seizoen iedere dag naar de haven te gaan en daar en passant de eieren van zijn kippen uit te venten. Op een wandeling passeren we zijn alternatief ogend huis. Bij een biertje vertelt hij dat het huis te koop is. Hij brak toen hij 50 was met zijn vader die het familiebedrijf leidde. De neef die zijn vader opvolgde zoop zich pas dood en nu heeft hij 51% van de aandelen geerfd van het 350 man tellend hightech metaalbedrijf. Hij baalt, maar voelt zich gedwongen na een grondige knip- en scheerbeurt in pak het bedrijf te gaan leiden. Daar helpt geen counseling aan.

CORVO
Een mijl of 13 ten Noorden van Flores ligt het 1-vulkaan eiland Corvo. Zo’n 800 bewoners, prachtig om te lopen, goede kaas naar men zegt. De meeste toeristen gaan met een ferry (lees: een snelle RIB) in 1 dag op en neer. Wij besluiten om het met Jonathan te doen. Een prachtige dag met - zoals hier gebruikelijk - geen wind. We motoren braaf richting vulkaan, die een beetje op Saba lijkt (ook 1 vulkaan), maar hier woont men beneden, op een lava uitloper. Het ziet er prachtig uit, klein, heel puur (= niet gesoigneerd) en Majo wordt helemaal blij, maar .....er wordt een nieuw havenhoofd gebouwd en de kade is te kort om Jonathan er ook nog bij te leggen (er liggen nl al 2 bootjes op de resterende 30 m). Ankeren durven we niet aan: de bodem bestaat uit grote keien, het is helder genoeg om ze te zien. We gaan door naar Horta op Faial.

HORTA
Totaal geen wind, dat is vaak in het Azorenhoog. Motoren dus. Bij zonsopgang in Majo’s wacht ontrolt zich de mooie kust van Faial met grote steenklompen en de weilandjes met stenen muurtjes die we van Flores kennen. Het landschap wordt gedomineerd door Pico, de puntvulkaan op het gelijknamige 6 mijl verder gelegen eiland. Die vulkaan houdt wolken vast dus je ziet vaak Nico (No Pico). De Azoren worden ‘Ilhas da Bruma’ genoemd, misteilanden. We huren een auto en rijden het eiland rond met Walter en Mari-Lou, die net terug zijn van huwelijksverplichtingen in België. Natuurlijk weer een Caldeira (vulkaankraterbodem), die tussen de flarden wolk door nauwelijks te onderscheiden is, kusten met lavabrokken en een mooie lunch.
Het is hier veel drukker dan de westelijke eilanden, omdat iedereen die uit de US of de Carieb komt tussen mei en juni in Horta stopt.
De laatste vulkaanuitbarsting was in 1956, waardoor een nieuw stukje land werd toegevoegd aan het eiland. Een fraai museum in het barre landschap van fijn zwart grit getuigt daarvan. Omdat het flink waait worden wij gegritstraald voordat we de ingang kunnen bereiken. Onderweg getuigen kapotte kerken én kerken in aanbouw van de gevolgen van de laatste aardbeving (1998); het heeft z’n nadeel te wonen op het grensgebied van 3 grote aardschollen.

Alle yachties laten in Horta een tag van hun boot achter op kademuur. Niet doen betekent ongeluk en iedereen lijkt bijgelovig of zouden de verzekeringsmaatschappijen dat eisen? Er zijn geen onbedekte stukken muur meer, dus ook de grond, de plantenbakken tot en met de achterkanten van de bankjes toe staan in de kleurrijke tags. Hét ontmoetingspunt van al die wereldreizigers is Cafe Sport Peter, een gezellige bruine kroeg gestart in 1918, die behangen is met vaantjes van jachtclubs. We plaatsen geen tag maar frequenteren Peter.

PICO BELLO
De havens op Pico zijn erg klein en open naar de oceaan. We nemen daarom de ferry vanaf Horta en huren een scooter om het eiland rond te rijden. Veel zwarte lava in brokkelige korsten, de huizen opgetrokken uit stenen die uit lava zijn gehakt. Op Pico wordt wijn verbouwd. De frisgroene ranken zitten niet op stokken maar woekeren over de grond beschermd door zwarte halvecirkel muurtjes van lava, die de warmte vasthouden en de wind breken. Geen topwijn, maar lekker bij de lunch, die we genieten in een restaurant op een door platanen overschaduwd terras. De wijn zal de komende weken de huiswijn zijn. Alle akkertjes, ook die met vijgen en groenten zijn omgeven door zwarte muurtjes, schuurtjes: alles uit zwart gesteente. We zijn nog te vroeg voor de vijgen.

SAO JORGE
Een mooi voordewinds rakje brengt ons in 25 mijl naar São Jorge. Halverwege begint het zo te rollen dat we na twee klapgijpen de preventer zetten. Je kunt geen plaats in de marina van Velas reserveren, maar de havenmeester heeft de schepen die naar hem toezeilen op de AIS gevolgd en weet al waar hij ons zal leggen als we hem vlak voor de ingang oproepen. Ook deze marina ligt onderaan een klifwand met onze geliefde Pijlstormvogels. We ontmoeten Adriaan en Mies van Olphen, ook leden van de Koninklijke in Muiden, die hier wonen. Ze rijden ons langs de mooiste plekjes van het eiland: frisse velden die zich in een welvend décolleté aan de oceaan aanbieden. De muurtjes ertussen overwoekerd door blauwe hortensia’s. Overal koeien: Sao Jorge is hét kaaseiland van de Azoren. De bewoners hebben zich vanouds gevestigd op de fayã’s, uitlopers van lava die in de oceaan eindigen en die relatief vlak en erg vruchtbaar zijn. Tussen de fayã’s onderling was door de bergkammen weinig contact, zodat er relatief geïsoleerde gemeenschappen ontstonden. São Jorge is gevormd door een keten van vulkanen, het eiland is maar 6,5 km breed, maar wel 56 km lang.

Uniek voor de Azoren (en delen van Brazilië) is de cultus van de Esperito Santo die begon in de 12e eeuw. Ze verwachtten het 1000-jarig rijk en vormden al vast een voorproef voor hoe dan de maatschappij ingericht zou zijn: gericht op gelijkheid, gedeeld bezit en zonder clerus. Paus Alexander IV vond dat zo bedreigend voor de kerk dat hij de beweging in 1256 verbood. Maar in delen van Portugal leefde hij voort en in de 15e eeuw doken de riten weer op onder invloed van de Franciscanen die de Azoren koloniseerden. Er zijn hier veel kapelletjes (foto), altijd buiten de kerk, van de Esperito Santo, die je kunt herkennen aan het symbool van de duif, de kroon en de wereldbol. Tegenwoordig houdt de Broederschap van de Heilige Geest op de Azoren zich vooral bezig met liefdadigheid, zoals het uitdelen van vlees, soep en melk aan de armen. Ieder jaar wordt er een coördinator, Mordomus, gekozen die verantwoordelijk is voor de inzameling van fondsen en offerdieren en het uitdelen. De activiteiten culmineren tussen Hemelvaart en Pinksteren in processies waarin de zilveren symbolen van de Heilige Geest worden meegedragen en veel maaltijden voor de leden van de broederschap, maar ook voor buitenstaanders. Sao Jorge en Terceira zijn heel actief in de cultus.

Het is semana cultural in Velas. Op het feestterrein vind je de standaard pret: kraampjes met junkfood, ijs en drank. Maar ook een tent met alle kazen van het eiland, waar Majo regelmatig even gaat proeven. Leuk en specifiek Portugees is een battle tussen twee zangers met een gezamenlijk bandje, die elkaar, improviserend in dialect, beurtelings in een paar zinnen vliegen afvangen en voor gek zetten. De mooiste beledigingen worden beloond door applaus van het publiek. De volgende dag worden op het haventerrein tussen een haag van containers stieren aan een touw losgelaten. Waaghalzen dagen de stier uit met doeken of paraplu’s. Een rand van de arena wordt door het water van de haven gevormd, dus wie te zeer in het nauw komt maakt zich uit de voeten door een nat pak.

EIGEN KWEEK
Vrijwel ieder huis dat we zien heeft een moestuin: de eilanders kweken een groot deel van hun eten zelf. Voor ons betekent dat dat je bepaalde dingen in de supermarkt niet kunt kopen: kruiden heeft iedereen zelf wel in de tuin en ook sla en sla-uitjes zijn eigen kweek. Het grote bevoorradingsschip op Flores komt in het hoogseizoen ongeveer per 10 dagen langs: de supermarkt is de laatste dagen daarvoor flink uitgedund. Import fruit, paprika’s en yoghurt zijn er niet meer; zouden mensen daarom allemaal diepvriezers in huis hebben? In de supermarkten kun je wel weer lokaal spul kopen: tomaten van het eiland zelf, eieren die duidelijk niet uit een legbatterij komen (alle maten en kleuren in een doosje) en bananen en yams. De bananen en de tomaten zijn duidelijk anders dan de AH verkoopt: de bananen zijn klein, blijven stevig en hebben een frisse smaak. De tomaten zijn grote, wild gevormde monsters, die veel smaak hebben ook als ze nog groene stukken hebben.
Van Adriaan en Mies horen we dat mensen op de Azoren 2 banen hebben: je hebt een baan waardoor je sociale zekerheid hebt en geld verdient. En dan heb je je werk: je vee, je akkertjes, de tuin, beunen als naaister of borduurster. Dat werk doe je na je baan en in het weekeinde en dat is vaak belangrijker dan die officiele baan.

PISCINA NATURAL
Op alle eilanden komen we ze tegen: de natuurlijke zwembaden. De trots van een stadje of een gemeenschap. Altijd gratis, vaak met een uitbater die voor drankjes zorgt en toiletten en koud water douches netjes houdt. Het zwembad zelf bestaat uit een aantal inhammen in de grillige lavarotsen die zo zijn afgedamd dat je er veilig in kunt zwemmen. Tenminste: bij laag water. Als het vloed wordt, worden de bekkens ruwer en zien je stoere jongens, die eerst vooral showden door van de rotsen te duiken, op de golven die binnen spoelen surfen. Overal tussen de rotsen die de bekkens omgeven zijn plekken geëgaliseerd met beton: de azoreaan zont graag op warm beton! Zonder zwembad in de buurt zien we zelfs meisjes uit de kleren gaan op de (betonnen) parkeerplaats bij een haven, terwijl de jongens hun kunsten vertonen vanaf het havenhoofd.

OP BEZOEK KOMEN OF MEEVAREN
We willen tot in augustus op de Azoren blijven. Daarna naar via Madeira naar de Canaries.

ONS BEREIKEN
Gaat het makkelijkst via onze email josvanveen66@gmail.com of hendriksmajo@gmail.com, sms-en of WAppen. In Nederland bellen: Majo: + 31 655712122, Jos: +31 654201071.